Het syndroom dementie
Dementie is een ernstige aandoening die berust op een geleidelijke achteruitgang van het functioneren van de hersenen door het verdwijnen van zenuwcellen en/of verbindingen tussen zenuwcellen.
Dementie is een syndroom waarbij de verwerking van informatie in de hersenen is verstoord. In de medische wereld wordt het woord syndroom gebruikt om het samengaan van een aantal symptomen te beschrijven, zonder dat dit iets zegt over de oorzaak. Er zijn dan ook verschillende hersenziekten die tot dementie leiden. In onze contreien en op oudere leeftijd is de ziekte van Alzheimer de vaakst voorkomende oorzaak van dementie.
Ongeacht de oorzaak van dementie, treden er stoornissen op in het denken (meestal geheugenstoornissen). In wisselende combinaties kunnen ook volgende stoornissen voorkomen:
- Afasie (Taalstoornis: spreken, schrijven en begrijpen van taal wordt moeilijk.)
- Apraxie (Stoornis in het praktisch handelen: aangeleerde vaardigheden gaan achteruit. Dat betreft ingewikkelde zaken als rekenen, tekenen, schrijven, koken, bedienen van huishoudelijke apparaten, maar ook meer alledaagse handelingen zoals zich wassen en aankleden, eten en het toiletbezoek. De persoon met dementie weet niet meer hoe en in welke volgorde hij bepaalde handelingen uitvoert. Aangeleerde vaardigheden gaan achteruit.)
- Agnosie (Herkenningsstoornis: verlies van het vermogen om voorwerpen, geluiden, geuren, enz. te herkennen. Een goed voorbeeld hiervan is het rinkelen van de telefoon. De persoon met dementie kan de rinkelende telefoon wel horen, maar het signaal niet herkennen als verzoek tot communicatie. Ook kan het zijn dat hij het signaal wel herkent, maar de telefoon niet herkent als toestel.)
- Stoornis in uitvoerende functies (Niet meer kunnen organiseren, doelgericht plannen en handelen, logisch redeneren en abstraheren.)
Er wordt pas van dementie gesproken als de stoornissen in het denken, de stemming en het gedrag zo ernstig zijn, dat iemand wordt beperkt in zijn of haar algemeen dagelijks functioneren.
Er zijn veel verschillende oorzaken van dementie, maar de meest voorkomende zijn de ziekte van Alzheimer, frontotemporale dementie, vasculaire dementie, Lewy body dementie en dementie bij de ziekte van Parkinson. We lichten enkele oorzaken van dementie kort toe (Bron: www.dementie.be, juni 2016).
Ziekte van Alzheimer
De meerderheid van de oudere personen met dementie lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Bij de ziekte van Alzheimer stapelen eiwitten zich op in en tussen de hersencellen, waardoor de hersenen niet meer goed kunnen functioneren. De ziekte van Alzheimer kent een sluipend begin en een progressieve achteruitgang van het geestelijk functioneren. Hoe ouder men wordt, des te hoger het risico op een ziekte van Alzheimer. De eerste symptomen bestaan meestal uit problemen met het recente geheugen.
Frontotemporale dementie
Bij frontotemporale dementie takelen het voorste, frontale deel van de hersenen en/of de temporale kwab af. De symptomen bij deze vorm van dementie verschillen naargelang de plaats in de hersenen waar de ziekte begint. Veelal zijn de eerste symptomen gedragsveranderingen en/of taalstoornissen, met pas later ook geheugenproblemen. Personen met frontotemporale dementie hebben dus aanvankelijk weinig geheugenproblemen, maar lijden toch aan dementie. Ze kunnen sociale normen moeilijk inschatten en vertonen vaak normoverschrijdend gedrag. Hun empathisch vermogen neemt af. Daarnaast hebben ze vaak weinig ziekte-inzicht. Frontotemporale dementie komt vaker op jonge leeftijd voor, doorgaans voor de leeftijd van 65 jaar.
Vasculaire dementie
Een andere vaak voorkomende vorm is vasculaire dementie. Hierbij ligt de oorzaak bij een slechte doorbloeding van de hersenen, zoals bij een beroerte (herseninfarct). Veel mensen met vasculaire dementie hebben een voorgeschiedenis van hart- en vaatziekten. De symptomen van vasculaire dementie openbaren zich in de meeste gevallen als eerste door spierzwakte in bijvoorbeeld een arm, duizeligheidsverschijnselen en lichte spraakproblemen. Deze vorm van dementie begint vaak onverwacht en het verloop is schommelend met plotse verergeringen en verbeteringen met bepaalde symptomen.
Heldere momenten worden dan afgewisseld met momenten waarbij de persoon met dementie geen duidelijk besef heeft van de realiteit. Vaak beseffen de patiënten in het begin heel goed wat hun eigenlijk precies overkomt. Bij de meest voorkomende vorm van dementie, de ziekte van Alzheimer, is dat veel moeilijker voor de persoon met dementie. Dat komt mede doordat de persoonlijkheid van de patiënt met vasculaire dementie veel langer intact blijft. Taal, spraak en geheugen worden pas in een latere fase aangetast.
Lewy body dementie
Lewy body dementie komt meestal voor bij mensen die ouder zijn dan 65. Deze vorm wordt veroorzaakt door een eiwit dat zich ophoopt in de hersenen. Deze ophopingen worden ‘Lewy lichaampjes’ genoemd. Lewy body dementie kent typisch een schommelend verloop van verstandelijke achteruitgang met periodes van relatief herstel. Personen met Lewy body dementie vertonen symptomen die doen denken aan de ziekte van Alzheimer en aan de ziekte van Parkinson (bijvoorbeeld beven, stramheid, langzame bewegingen, …) en hebben vaak visuele hallucinaties (het zien van voorwerpen, dieren of personen die niet aanwezig zijn).
Naast de hierboven besproken vormen zijn er een aantal zeldzame vormen van dementie, zoals dementie ten gevolge van de ziekte van Parkinson, dementie ten gevolge van de ziekte van Huntington, dementie ten gevolge van multiple sclerose (MS), dementie ten gevolge van AIDS, dementie ten gevolge van de ziekte van Creutzfeldt-Jacob (CJD) en alcoholgerelateerde dementie.